Şeyh Ne Demektir?

 

Şeyh kelime anlamı olarak; ihtiyar, pir, önder, yaşlı, kabile reisi gibi anlamlara gelmektedir. Osmanlıda Şeyh ne demek; müridlerin (kendisine bağlanan insanlar) reisi demekmiş.

 Tanım olarak; bir tarikatın kurucusuna, tarikat içinde en yüksek dereceye ulaşmış ve tarikatın başında bulunan kişiye verilen isimdir. Tasavvufta ise, müridleri tarikatın kuralları içinde eğiten bir mutasavvıf olarak geçer.

Şeyh olacak kişinin belli bir özelliklere sahip olması gerekir. Muridlerini eğitebilecek bir bilgiye, lider bir özelliğe, yol gösteri niteliğe gibi sahip önemli vasıfları taşıması gerekir. Görevlerinden biri muridleri yetiştirmek olduğu için Şeyhlere "mürşid" veya "pir" de denilmektedir. Bazı tarikatlarda şöyle terimler vardır mesela; bizim şeyhimiz, bizim pirimiz gibi. Bazı kesimlerde de "şıh" olarak ta karşımıza çıkmaktadır.

Şeyh kime denir

Şeyh gerçek manasıyla kullanıldığında ve hakiki bir şekilde biri bir grubun liderliğini yaptığında dini açıdan Şeyh olmakta bir sakınca olmayabilir. Çünkü Şeyhin anlamı bir nevi; ilim ve irfan sahibi, lider, eğitimli, yaşlı biri demektir. Ama bu şeyhlik kavramını kötüye kullanılıp bu makama kendini getirmeye çalışan insanlarda vardır. Halk dilinde onlara "sahte şeyh" de denilir. İslam ansiklopedesinde şeyhin tanımı "taliplere doğru yolu gösteren ve onları irşad eden kimse" olarak geçmektedir. Bu tanıma göre bir kişinin başka insanlara doğru yolu öğretmesi, doğru yolu göstermesi, onları eğitmesi gibi vasıfları ile şeyh olabilir. Bunu para için, makam mevkii için veya başka bir çıkar için yapan kişilerden şeyh olmaz.

Tasavvufta Şeyhler eğitim usullerine göre üçe ayrılmış. Bunlar; talim şeyhi, sohbet şeyhi, tarikat şeyhi.

Talim şeyhleri, İslam’ı bilen, ilim sahibi, takva sahibi salih müminlerdir. Kendilerine başvuran insanları aydınlatmakla yetinen mutasavvıftır.

Sohbet şeyhleri, müridlerini çoğunlukla söze ihtiyaç duymaksızın hal ve tavırlarıyla etkileyerek terbiye eder.

Tarikat şeyhleri, kendisine bağlanan bir müridleri tasavvuf yolunda eğitip yetiştirerek bir ustanın çırağını yetiştirmesi gibi yetiştirir.

Gerçek Şeyhler

Bir önceki başlıkta yazdığımız gibi sahte şeyh kavramı maalesef vardır. Ama Müslümanların ihtiyacı olan bilgileri ve eğitimi veren hidayet rehberleri olan gerçek şeyhler de vardır. Bunlar İslam'ın hak din olması ile beraber olmuştur. Peygamber Efendimiz (Sav) bir şeyh değildir, şeyhlerden normal insanlardan oluşur, Peygamberler ise Allah'ın elçileridir, Onlar çok daha üstündür. Gerçek şeyhler Kur'an ve Peygamber yolundan giden, onları öğretenlerdir.

Peygamber Efendimizden (Sav) sonra Hz. Ebubebir (ra), Hz. Ali (ra) gibi halifeler gerçek şeyh olarak kabul edilebilir. Bununla beraber Hz. Ömer (ra), Hz. Osman (ra) halifelerimiz, sahabe efendilerimizden en çok hadis ileten ve ilim yayanlar olan Ebu Hureyye, İbn Mesud, Zeyd bin Sabit, Abdullah ibn Ömer, Abdullah ibn Abbas ve bir çok sahabe birer şeyhtir, murşiddir, pirdir.

Bununla beraber 4 büyük mezhep imamları olan İmam-ı Azam Ebu Hanife, İmam Malik İbni Enes, İmam Muhammed İbni İdris El-Şafiî ve İmam Ahmed İbni Muhammed İbni Hanbeli.

Daha sonraları yine ilim ve takva sahibi olan; Hz. Abdülkadir Geylani, Hz. İmamı Rabbanî, Hz. Hacı Bektaşı Veli, Hz. Ahmed er-Rufâî gibi Allah’ın ve Peygamberin (sav) yolundan giden, onları öğreten, eserleriyle yayan bir çok Şeyh vardır.

Gerçek şeyhler yaşadıkları dönemdeki, Peygamber Efendimizin (Sav) vekilleri, varisleri, halifeleri durumunda sayılırlar. Gerçek şeyhle Kur’an'ı Kerim'i, Sünneti, İslam ahlakını yaşayan ve yaşatan kimselerdir. En iyisini Allah bilir.